Grenadille – Passion fruit
Chùm bao trứng
Trái chanh dây – Trái mác mác
Passiflora edulis L
Passifloraceae
Đại cương :
Giống Passiflora có nguồn gốc từ Nam Mỹ, đặc biệt ở lưu vực sông Amazon, nơi mà sinh thái thực vật cũng như động vật còn trong tình trạng tự nhiên hoang dả. Vào cuối thế kỷ thứ 16, người Tây ban Nha đã phát hiện dùng giống này làm thực phẩm và làm thuốc do những người thổ dân Mexique và Nam Mỹ, và mang những hạt giống vào Âu Châu, nơi đây cây được trồng và phát triển rộng rãi trong dân chúng như là một dược thảo.
Trong số 475 loài và hơn nửa giống Passiflora đã được liệt kê, chỉ có vài loài được trồng trên một quy mô lớn cho ra trái. Loài quan trọng nhất là Passiflora edulis, mà người ta nuôi trồng trong khắp tất cả các nước trên địa cầu.
Những nước chánh sản xuất như Brésil, Colombie, Equateur, Pérou, và Indonésie.
Thực vật và môi trường :
Nguồn gốc : Giống Passiflora, gom tụ khoảng hơn 500 loài, chủ yếu ở Mỹ, có nguồn gốc từ Pérou và Présil.
Mô tả thực vật :
Dây leo, dai bền, gần như không lông, có tua cuống dùng để bám leo.
Lá, hình trứng dài khoảng 6-15 cm, rộng khoảng 6-16 cm, phần dưới mở rộng ở cuống, bìa lá nguyên có răng cưa nhỏ, có 3 thùy hay không, đỉnh lá nhọn, màu xanh lục bóng sáng, cuống lá có lông dài 15 – 40 mm. Lá bẹ thẳng dài khoảng 4-14 mm.
Hoa, cô độc, mọc ở nách lá, lá đài hình thuôn dài, màu xanh lục, dài khoảng 3,5 mm, cánh hoa hình bầu dục, trắng dài 2-3 mm. Hoa rụng trở nên tím khi trưởng thành. Chồi non xếp thành 2 hàng, dài 35 mm,. đáng chú ý là hoa có mùi, màu trắng, đặc biệt không như những loài hoa khác, như kích thước và hình dáng và cấu trúc của hoa, 5 nhụy đực chắc, vững kết nối với đế hoa gynophore ( đế hoa chỉ có bộ phận sinh dục cái mà thôi ), vòi nhụy chẻ 3 nhánh với 3 nướm ở đầu, 5 đài và 5 cánh. Phần dưới vòng hoa màu hoa cà, có tua dợn sóng dài tương đương với cánh hoa. Những hoa của cây chùm bao trứng tự thụ phấn và tiếp tục cho ra trái xanh khoảng 6 cm đường kính, đổi màu hoa cà tím khi trưởng thành.
Trái, hình trứng, hình cầu dài 40-100mm, màu xanh lá cây trở nên tím khi chín, da là lớp vỏ cứng. Những trái đạt tới thời kỳ chín khoảng 80 ngày sau khi trổ hoa. Bên trong trái chứa đầy những bột màu vàng cam có vị ngọt, mùi hương thơm ngon.
Bộ phận sử dụng :
Lá, trái, hạt
Thành phần hóa học và dược chất :
● Hoạt chất chánh :
- anthocyanines (cyanidine) ;
- lycopène
- acide linoléique (70%);
- acide béo của chuỗi omégas 6;
- vitamines E
- và K;
- muối khoáng,
- flavonoïdes
● Giá trị dinh dưởng cho 100 g :
Trái chùm bao trứng Passiflora edulis tươi :
▪ Năng lượng : 72,8 kcal soit 309 kJ
▪ Chất đạm protéines : 2,2 g
▪ Đường Glucides : 11,8 g
▪ Chất béo lipides : 0,7 g
▪ Chất xơ thực phẩm : 10,6 g
▪ Potassium K : 348 mg
▪ Sắt Fe : 1,6 mg
▪ Vitamine C : 30 mg
Theo tập san nghiên cứu của Dhawan et als (2004), những thành phần hóa học thực vật của Passiflora edulis cấu tạo bao gồm :
▪ những glycosides :
Trong lá sấy khô, người ta đã phân lập được :
▪ passiflorine,
▪ một glycoside của cyclopropane triterpine,
▪ những glycosides flavonoïdes,
▪ những glycosides cyanogènes :
- passicapsine,
- passibiflorine,
- passicoriacine,
- rutinoside cyanogène …..
▪ phénols
▪ 4-hydroxy-b-ionol, 4-oxo-b-ionol, và những dẫn chất iono khác
▪ terpènes diols
▪ alcaloïdes
Những chất chánh alcaloïdes indoliques khoảng 0,12 % đã được tìm thấy trong lá :
- harmane,
- harmanine,
- harmaline,
- harmalol.
Đây là những thành phần hoạt chất mà người ta đã tìm thấy trong những loại thuốc gây ra ảo tưởng ở Châu Mỹ nhiệt đới.
▪ những thành phần hóa thực vật khác.
Trong cây chùm bao trứng Passiflora edulis cũng đã phân lập được một số caroténoïdes :
▪ phytoène,
▪ phytofluène,
▪ α- et β-carotène,
▪ lycopène,
▪ néoxanthine …..,
▪ acide ascorbique,
▪ anthocyanines :
- cyanidine-3-O-bêta-glucopyranoside,
- cyanidine-3-glucoside etc.,
▪ γ-lactones :
- γ-hexa, γ-deca
- và γ-docecalacetone etc.,
▪ các loại tinh dầu huiles essentielles :
- limonène,
- 2-tridécanone,
- acide (9Z)-octadecenoïque ….,
▪ những acides aminés :
- proline,
- acide aspartique,
- glutamique,
- sérine
- và alanine,
▪ những glucides,
▪ những nguyên tố khoáng :
- Na, K, Mg, Ca, Zn, Al, Mn, Fe ,
▪ và triterpènes cycloartanes.
● Qua thành phần dinh dưởng trên người ta nhận thấy :
▪ Trái chùm bao trứng tươi giàu những chất :
- bêta-carotène,
- potassium
- và chất xơ thực phẩm,
▪ Nước ép trái chanh dây là một nguồn tốt cho :
- acide ascorbique (vitamine C),
- và tốt cho những người mắc bệnh huyết áp cao.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng trái cây chùm bao trứng Passiflora edulis có vỏ màu tím có thể giúp :
- kiểm soát những triệu chứng bệnh hen suyễn.
▪ Trái có chứa thành phần chất :
- lycopène trong vỏ ngoại quả bì chín hay chưa chín.
► Thành phần tinh dầu cây chùm bao trứng :
● Thành phần acides béo :
Acide linoléique : là một acide béo không bảo hòa thuộc gia đình của những oméga 6, acide này không tổng hợp được bởi cơ thể con người.
Là một acide béo thiết yếu ? Bởi vì sự thiếu hụt acide này, thiếu hụt oméga 6 có thể đưa đến :
- da khô nhiều,
- và dị ứng cấp tính .
Trên da acide béo linoléique là một thành phần của céramides. Chúng góp phần tái tạo những chất béo lipides trong tầng biểu bì của da và can thiệp vào độ lỏng ảnh hưởng đến sự luân chuyển của màng tế bào.
Acide linoléique cho phép giới hạn những thất thoát nước của da, là chất làm mềm và nuôi dưởng tế bào cơ thể.
● Những hoạt chất khác :
- caroténoïdes
- và bioflavonoïdes :
Hoạt động chống gốc tự do : bảo vệ những tế bào và những sự thoái hóa mô dégénérescence.
- Vitamine E ( có khoảng 300 mg/kg) : chất chống oxy hóa thiên nhiên .
- Vitamine K : kích thích sự đông máu, hoạt động trên bệnh mụn đỏ hay mụn hoa thị couperose và những vết đỏ trên da rougeurs.
- Squalènes : thành phần chính trên bề mặt da, sự hiện diện có đặc tính :
▪ làm mềm émolliente
▪ và chống sự oxy hóa antioxydante.
Đặc tính trị liệu :
► Đặc tính của cây chùm bao trứng :
Cây chùm bao trứng nói riêng, giống passiflora nói chung có đa tác dụng y học, trong những trường hợp sau:
▪ Trấn thống, chỉ thống, làm an tâm Calmant,
▪ an thần sédatif,
▪ chống sự co thắt spasmolytique,
▪ thuốc ngủ hypnotique
▪ mất ngủ insomnie
▪ bệnh động kinh épilepsie
▪ chứng cuồng loạn hystérie
▪ bệnh trầm cảm dépression
▪ giải những sự lo âu anxiolytique
▪ chống viêm sưng anti-inflammatoire…
► Đặc tính của tinh dầu hạt chùm bao trứng :
▪ Chống gốc tự do : bảo vệ da không bị lão hóa.
▪ Tái tạo, phục hồi lớp chất béo dưới da và bảo vệ da tránh tình trạng mất nước déshydratation.
▪ Tinh dầu cung cấp sự linh hoạt mềm cũng như giúp cho da được mượt.
▪ Ngăn chận xuất hiện những nếp nhăn, đường nhăn trên da.
► Hoạt động của cây chùm bao trứng :
- Hoạt động trong trường hợp da khô và da mất nước.
- Hoạt động nuôi dưởng và tạo nên một lớp da mịn và mềm mướt.
- Sự hiện diện của omégas 6 trong thành phần, tạo cho cây có một sự tin tưởng, một sức mạnh chiến đấu chống lại sự lão hóa của da và chống lại sự xuất hiện của những đường nhăn rides và nếp nhăn ridules trên da.
- Dùng để chữa trị da nhờn vì chùm bao trứng có thể điều chĩnh sự sản xuất chất bã nhờn sébum dưới lớp da.
- Cũng như giảm cho da bớt bị kích thích peaux irritées.
Cây chùm bao trứng Passiflora edulis, hiện diện có những hoạt động trong một số biến chế trong dược phẩm thực vật, nhưng không được liệt kê vào dược điển Âu Châu hay Mỹ Usmà nơi đó Passiflora incarnata được ưa thích hơn.
► Hoạt động chống viêm sưng anti-inflammatoire
Nhiều nghiên cứu được trích dẩn bởi Patel (2009) chỉ rằng những dung dịch trích trong nước của cây chùm bao trứng Passiflora edulis cho những hoạt động :
- chống viêm sưng đáng kể ở động vật (trong một số thữ nghiệm, thậm chí cao hơn dexaméthasone ).
► Hoạt động giải lo âu anxiolytique
▪ Một số nghiên cứu của dung dịch trích Passiflora edulis, trên mô hình động vật của sự lo lắng đã cho kết quả không được phù hợp.
▪ Nhưng một nghiên cứu gần đây của Deng và als ( 2010 ), cho thấy dạng màu vàng Passiflora edulis var flavicarpa đã giải được sự lo âu trên chuột với một liều thấp và một liều mạnh thuốc an thấn.
Flavonoïdes dường như đóng một vai trò hoạt động tích cực, nhưng những nhà nghiên cứu khác cho rằng các thành phần khác cũng tích cực như là dung dịch trích trong nước chứa rất ít chất flavonoïdes cũng hiễn thị tác dụng giải lo âu.
► Hoạt động chống oxy hóa anti-oxydante
Cây chùm bao trứng, rất giàu chất polyphénols và cho thấy có một liên hệ thẳng giữa tổng số hàm lượng thành phần phénoliques và hoạt động chống oxy hóa của Passiflora edulis và Passiflora alata. Những dữ kiện chỉ rằng dung dịch trích trong hydro-alcoolique của lá Passiflora edulis cho một hoạt động chống oxy hóa, được thực hiện trong phòng thí nghiệm và do do coi như một nguồn mới của chất chống oxy hóa thiên nhiên.
- Chất chống oxy hóa là những chất anthocyanines một sắc tố có những đặc tính lợi ích trong việc :
- ngăn ngừa bệnh ung thư cancer.
► Chất lycopène : chứa trong trái chùm bao trứng có một hoạt động chống oxy hóa và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.
Nồng độ chất lycopène trong máu cao liên quan đặc biệt, nhất là với:
- tỹ lệ thấp nhất của bệnh tim mạch malade cardiovasculaires,
- và bệnh ung thư tiền liệt tuyến prostate.
► Chất xơ thược phẩm : chứa trong trái chùm bao trứng Passiflora edulis, là một nguốn chất xơ. Một chế độ ăn uống giàu chất xơ, có liên quan đến xác sưất :
- giảm nguy cơ bệnh ung thư trực tràng.
Chất này cũng có khả năng giúp lấp vào khẩu vị thèm ăn bằng cách :
- cho một cảm giác no sensation de satiété nhanh hơn.
Hạt chùm bao trứng Passiflora edulis có chứa, nhất là những chất xơ thực phẩm không tan trong nước, có thể:
- ngăn ngừa bệnh táo bón constipation.
► Những bột pâtes, nước ép trái và dung dịch tiêm truyền của những lá, cây chùm bao trứng Passiflora edulis có:
- tác dụng làm thư giãn,
Rõ hơn, trong trường hợp tiêm truyền perfusion, có thể sử dụng như là :
- thuốc làm giảm đau an thần analgésique sédatif,
- đau đầu,
- co cơ bắp nhẹ.
● Với một liều lượng bình thường. Một tách hay 2 tách trà chùm bao trứng / ngày :
- sẽ giúp có một giấc ngủ ngon, sâu.
- và có thể có tác dụng chống sự co thắt antispasmodiques.
Được đề nghị trong những trường hợp :
- co thắt phế quản bronchospasme.
- đau ruột nguyên nhân ở thần kinh intestin neurogène.
- và cho những đau bụng thắt đường kinh crampes menstruelles
Đồng thời cây chùm bao trứng Passiflora edulis cũng có hiệu quả :
- giãn mạch nhẹ vasodilatateur légère.
Nhưng, được khuyến cáo, không nên sử dụng thường xuyên để ngăn chận những hiệu quả độc hại toxique.
► Chú ý : Hoa của một vài loài chùm bao có những hiệu quả nhẹ về ảo giác hallucinogènes.
Chủ trị : indications
▪ Căng thẳng thần kinh hay trạng thái thần kinh bị kích động nervosité,
▪ sự căng thẳng stress,
▪ rối loạn giấc ngủ troubles du sommeil,
▪ lo lắng anxiété ( liên quan đến nhịp tim đập nhanh palpitations cardiaques),
▪ rối loạn hệ tiêu hóa liên quan đến sự căng thẳng thấn kinh,
▪ ở những trẻ em hiếu động hyperactivité chez l'enfant.
Ứng dụng :
Ở miền nam nước Mỹ, những dân cư Mỹ dùng :
● lá chế biến thành thuốc dán để :
- săn sóc chữa lành vết thương,
- và những vết bầm ecchymoses.
● Đối với nước ép trái chùm bao trứng Passiflora edulis, được dùng để điều trị :
- đau mắt douleurs oculaires.
● Lá chùm bao trứng nghiền nát đã được biết dùng trong trường hợp :
- giảm những bệnh trĩ hémorroïdes,
- trị phỏng brûlures,
- và những phát ban ở da éruptions cutanées.
Không đáp ứng những điều-ước truyền thống của nguyên liệu y tế, cây chùm bao trứng Passiflora edulis vẫn còn tương đối ít được biết đến, mặc dù những đặc tính của cây như :
- an thần sédatives
- và là một thuốc trấn thống tốt thực sự calmantes bien réelles,
- và an toàn đối với đa số mọi người.
Cây passiflora edulis, vẫn được một số nghiên cứu gần đây, đặc tính giải lo âu anxiolytique hình như trên đường khẳng định.
● Cây chùm bao trứng, đặc biệt hữu ích cho việc chữa trị :
▪ sự lo lắng cực kỳ trầm trọng, có nguyên nhân, tình trạng do :
- chất cần sa cannabis,
- chất thuốc phiện opiacées
- hay rượu alcool.
● Người ta cũng tin rằng có thể chữa :
- trường hợp không còn tinh trùng azoospermie, có nghĩa không còn tinh trùng trong tinh dịch, cũng như vô sinh và sự ham muốn tình dục giảm libido, thường xảy ra ở những người uống rượu quá nhiều hay hút thuốc quá nhiều như là cố tật invétérés
● Cuối cùng, cây chùm bao trứng Passiflora edulis, gần đây, cho thấy đặc tính :
- chống ho antitussives, được xác nhận sử dụng truyền thống trong bệnh hen suyễn.
► Người ta dùng dưới dạng ngâm trong nước đun sôi lá cây chùm bao trứng Passiflora edulis:
- một muỗng ăn tráng miệng cho 1 tách nước đun sôi, ngâm trong 10 phút.
Dùng 2 hay 3 tách / ngày giữa những bửa ăn, và trước khi ngủ.
Hoa, cũng có hiệu quả, nhưng ít khi dùng, người ta chuộng lá hơn.
Lưu ý, nếu chúng ta hái hoa trên cây để dùng, thì sẽ không có trái ……
Nguyễn thanh Vân
