Cây Cúc bất tử - Tanaisie

Tanaisie

Cây Cúc bất tử  

Tanacetum vulgare L.

Astéraceae

Đại cương :

Từ Hy lạp “ Athanasia ”, “ bất tử ”, Cây Tanaisie được đặt với tên gọi do độ bền của hoa, một khi hoa khô và có thể tìm thấy nơi khác dưới dạng một đóa hoa trang trí. Nơi cây này người ta cũng tìm thầy những tính dược, nhánh gốc tạo nên một thân thẳng, ít phân nhánh, rỗng có thể đạt đến 1 m chiều cao. Lá rất thơm, người ta dùng rau mùi.

Tanaisie mang những lá thơm, mọc cách, lá răng, màu đậm, hoa vàng tụ tán rất đẹp.

Dùng tay vò nát lá tanaisie, phát ra một mùi thơm như long nảo nên cây được gọi “ Cây mùi thơm phức ”.

Thực vật và môi trường :

Nguồn gốc :

Tanaisie hiện diện ở Âu Châu, ngoại trừ ở những khu vực Địa trung hải, lên đến 1500 m, chúng mọc đầy trong những đồng cỏ, đất hoang, bìa rừng. Sự phát tán của Tanaisie nhờ hạt nên trải rộng khắp nơi.

Mô tả thực vật :

Cây cao 40 - 120 cm, thẳng, ít phân nhánh, bắt đầu trổ hoa tháng 6 cuối tháng 9 hết.

Lá đơn có phiến xẻ rất sâu 100% dạng chân vịt, không cuống, thành thùy nhọn, mọc cách, bìa có răng cưa tròn, màu xanh lá cây đậm.    

Hoa, tản phòng kép kích thước 1 – 5 mm, đối xứng ở trung tâm, hoa hợp cánh gamopétales, hoa có 2 dạng khác nhau,

Hoa đầu, khít nhau, hoa ở ngoài cái, hoa bên trong đực, cánh hoa 4-5, đài hoa 4-5, 5 nhụy đực, phát hoa tản phòng,

Trái 1 – 3 mm, bế quả akène, có 5 cạnh,

Bộ phận sử dụng :

Lá, hoa.

Thành phận hóa học và dược chất :

Cây bất từ tainaisie có thành phần hóa học như sau :

- acide citrique,

- acide gallique,

- acide tanacétique,

- butyrique,

- huile essentielle (thuyone) lipides,

- oxyde de plomb,

- potassium,

- résine,

- stéarine,

- tanin,

- vitamine C

Tanacetum, nằm trong thành phần của Bénédictine ( Bénédictine là một loại rượu giúp tiêu hóa, sản xuất tại Fécamp vùng Normandie.

Những công ty sản xuất thuộc Pháp của nhóm Bacardi-Martini France )

Đặc tính trị liệu :

- tiêu hóa digestive,

- dịu đau, trấn thống emménagogue,

- thuốc trừ sâu insecticide,

- làm mát rafraîchissante,

- trục giun sán vermifuge  

►Dược thảo trị liệu : 
● Cây Tanacetum được biết đến rất nhiều nhờ ở đặc tính trừ giun sán của nó :

Với mục đích này người ta sử dụng hoa tanacetum, với tĩ lệ 1 muỗng cà phê ngâm trong nước đun sôi.

Dùng 1 tách vào buổi sáng và 1 buổi tối cho đến khi nào giun sán biến mất thì thôi. Liều thuốc dùng cho trẻ em là ½ liều hay ít hơn, tùy theo trọng lượng đứa trẻ.

Hiệu quả áp dụng cho loài ký sinh “ Oxyures ” và “ ascarides ”.

● Những người dân quê có thói quen sử dụng bào chế một loại rượu, dùng một chung nhỏ để hổ trợ dể dàng tiêu hóa. Họ bào chế bằng cách ngâm 1 muỗng cà phê “ bông ” và 1 ít lá ( vài lá thôi ) trong 1 chai “ ruợu mạnh ” “ eau-de-vie ”

Hiệu quả xấu và rủi ro : 

● Tuy nhiên, chúng ta đừng quên rằng Tanacetum, là một thực vật có độc tố, có thể có hậu quả nghiêm trọng.

● Sử dụng Tanacetum, bất cứ hình thức nào cũng đều tuyệt đối cấm phụ nữ mang thai bởi vì nó có thể làm trụy thai, hư thai.

● Hoạt động độc chất của cây không thể xem nhẹ, thậm chí có phù hợp cho một cá nhân, bởi vì không phải là khó khăn để đi đến tử vong, với chất này có thể gây ra liệt trung tâm thần kinh.

● Với một liều cao, làm co giật và là chất độc.

Ứng dụng :

- Trong đời sống hằng ngày, người ta treo cây ở cửa ra vào hay cửa sổ để tránh ruồi,

- Trong những nơi nuôi chó, để làm cho bọ chét puces tránh xa.

- Trong tủ đựng quần áo để loại côn trùng “ sâu bướm ” ăn quần áo tránh xa. ( Sâu này có tên Tineola bisselliella, được gọi là “ sâu bướm quần áo ”, có kích thước khác nhau từ 7 đến 10 mm, hoặc ít hay hơn, thuộc họ Tineidae, đây là loại côn trùng kératophages, phân hũy sinh học có khả năng làm hư hỏng suy giảm chất sừng kératin, một loại protéin có trong tóc, lông và trong lớp biểu bì động vật ).

● Ngâm lá hay hoa trong nước đun sôi ( 5 g cho 1 tách nước sôi, ngâm trong 5 phút ).

- Là một loại thuốc trục giun sán tuyệt vời.

Uống buồi sáng bụng đói, và buổi tối trước bữa ăn, trong vài ngày.

● Lá tươi nghiền nát, thành dạng bột nhảo đấp lên chỗ sưng ở vị trí dạ dày của trẻ em đủ để loại bỏ giun đường ruột.

● Ngâm trong nước sôi lá, bào chế thành kem ( lotion ) dưởng da rất tốt.

● Thuốc dán nóng chế tạo từ lá chữa trị :

- chống đau khớp xương,

- viêm sưng,

- tĩnh mạch trướng .

● Bào chế rượu Tanaisie : (± 60 g. cây Tanaisie cho 1 lít rượu tốt. Ngâm trong 1 tuần lể, lọc qua vải ).

Uống 1 ly sau bữa ăn,

Là một chất kích thích,

- thuốc bổ trên các cơ quan tiêu hóa, một chất khử trùng và lợi tiểu.   

Thực phẩm và biến chế :

Sử dụng chánh trong thực phẩm của tanaisie như một gia vị cho mùi thơm.

Lá Tanaisie được cắt nhỏ thêm vào trứng chiên, thức ăn tráng miệng , thức uống, trà ….

► Vấn đề đặc ra, phải cẩn thận với một liểu lượng lớn Tanaisie là một độc tố, vì thế cho nên người ta chỉ sử dụng làm gia vị cho mùi thơm mà thôi.

Nguyễn thanh Vân