Christmas flower
Cây Trạng nguyên
Euphorbia pulcherrima Willd
Poinsettia pulcherrima Grah
Euphorbiaceae
Đại cương :
Cây trạng nguyên còn được gọi là « ngôi sao Noël » “ Christmas Star ”, bởi vì những lá bắc hợp lại thành hình dạng giống một ngôi sao và nổi tiếng có lá bắc màu đỏ xanh, được đưa vào thương mại, sử dụng rộng rãi trong thành phần hoa lễ trong dịp Giáng sinh Noël ở những vùng ở Bắc bán cầu.
Cây cũng được bán trên thị trường dưới tên “ Poinsettie ”, Việt Nam gọi là “ Cây Trạng nguyên ”.
Cây Poinsettie pulcherrima la một giống loài quan trọng của họ Euphorbiaceae, có nguồn gốc ở Mexico và Trung Mỹ Amérique central, được tìm thấy ở độ cao vừa phải trong những khu rừng lá rụng nhiệt đới.
Tên loài của cây “ Pulcherrima ” có nghĩa là “đẹp nhất ”, giống Poinsetta đặt theo tên của Docteur Joel Poinsett Roberts, vị Thủ tướng của Hoa Kỳ đến Mexico, người đem du nhập vào Hoa Kỳ vào năm 1825.
Thực vật và môi trường :
Mô tả thực vật :
Thân nhỏ cứng, đơn phái đồng chu tức hoa đực và hoa cái trên cùng một thân và ít phân nhánh, đạt khoảng 2 - 4 m chiều cao. Trong cây có chứa một chất mủ trắng như sữa, đặc trưng bởi những hạt tinh bột có hình dạng bất thường ( hình que hoặc hình thoi giống như xương ossiforme ).
Cây mọc ở bất cứ nơi nào, có lá bắc phát triển màu đỏ trên ngọn nhánh.
Lá, dạng ellip, thuôn dài hay hình mũi mác, lá nguyên, ngoằn ngèo, những lá bên trên khoảng từ 10 đến 18 cm, lá dưới thấp, màu xanh, có thùy ít, gắn trên một cuống lá dài, có lông ít ở mặt dưới, những lá phía trên ở thời điểm trổ hoa, đồng dạng chiếu sáng ánh đỏ .
Lá bắc, phần chủ yếu là lá bắc của cây trạng nguyên, không nên lẫn lộn lá với lá bắc.
Lá bắc, phát triển tối đa, lá nguyên và tô màu sặc sở, từ màu đỏ tươi, đến màu cam chuyển sang màu hồng nhạt và thậm chí màu cẩm thạch, trông nhìn như là những cánh hoa tươi đỏ ở đầu nhánh nhưng thực sự đó là lá.
Thường lá bắc biến đổi theo chu kỳ của ánh sáng photopériodique, có nghĩa cần phải có thời gian trong tối, trong vòng 12 giờ để thay đổi màu sắc, cũng có nghĩa là màu sắc thay đổi với tĩ lệ của ánh sáng và bóng tối theo chu kỳ 12 giờ, ánh sáng nhận được trong ngày nhiều hơn thì màu sắc sẽ được….
Phát hoa, ở đầu nhánh, hình bầu dục, viền có răng, mỗi hoa có 2 tuyến lớn màu vàng.
Hoa, hợp thành nhóm nhiều, những hoa sắp xếp trong những cụm hoa nhỏ gọi là cyathium, gồm nhiều hoa đực kích thước giảm nhỏ, một tiểu nhụy, và một hoa cái ở đầu cuối giảm thiểu bộ phận sinh dục cái, làm cho người ta có cảm tưởng là một hoa duy nhất, nhỏ vàng và không bao hoa.
Đây là cấu trúc ở giữa trung tâm của đám lá bắc có màu được gọi là cyathia. Hoa thu hút nhiều côn trùng nhờ những tuyến mật và giúp cho sự thụ phấn được dễ dàng gọi là trùng môi.
Những hoa xuất hiện vào mùa đông từ đỉnh ngọn của thân.
Trái, là một viên nang 3 vỏ tricoque, tự khai.
Bộ phận sử dụng :
Thân, vỏ, lá, lá bắc, hoa, latex độc hại.
Thành phần hóa học và dược chất :
Cũng như tất cả các loại cây khác cùng họ Euphorbiaceae, có sự hiện diện một chất mủ trắng gọi là latex .
● Khi cây bị cắt, chất mủ trắng sẻ chảy ra rất nhiều, đây là tác nhân làm cho viêm khi tiếp xúc với da và niêm mạc, do sự hiện diện chung của các chất :
- Triterpènes
- esters diterpéniques rubéfiants chất làm nổi đỏ ở da,
- và cocarcinogènes.
● Lá bắc có chứa những thành phần như :
- chất résine,
- Lá bắc cho một chất nhuộm màu vàng, màu đỏ tươi như son,
- tinh dầu thiết yếu huile essentielle,
- acide tartrique,
- acide gallique,
- gomme,
- chất đường glucose,
- đường saccharose,
- tinh bột amidon,
- và thành phần nguyên tố muối của cây sels.
● Vỏ cây trạng nguyên chứa :
- một chất màu đỏ .
Những chất saponisides là chất tác dụng :
- làm tán huyết hay tiêu huyết hémolytiques,
- chất kích ứng irritants,
- chất tẩy xổ mạnh fortement purgatifs,
- và làm nôn émétiques.
Đặc tính trị liệu :
► Cây trạng nguyên Poinsettia pulcherrima có đặc tính :
- làm nôn émétique,
- chất sinh sữa galactogène,
- và là chất tẩy rữa cathartique.
▪ Chất mủ trắng được xem như :
- chất ăn da caustique
- và độc hại toxique.
► Cây Trạng nguyên và độc chất :
● Độc tính toxicité :
Cây trạng nguyên là một cây độc tính yếu.
Độc tính thật sự của cây trạng nguyên hiện nay là một đề tài tranh luận giữa nhiều tác giả, của những nghiên cứu tài liệu hiện đại gần đây, tuy nhiên đi đến giảm thiểu độc tính của lá bắc, chất mủ trắng latex và của những lá.
▪ Bản chất của chất độc toxique :
Các chất độc tố diterpènes, nhất là những esters ingénol, thường được nhắc đến, như là tương đồng của những loài khác của giống Euphorbia, nhưng kinh nghiệm cho thấy rằng cây trạng nguyên euphorbia pulcherrima không chứa bất kỳ lượng chất nào phát hiện.
▪ Cơ quan mang độc chất :
Lá bắc, chất mủ tráng latex và lá.
● Triệu chứng khi bị ngộ độc Symptômes :
▪ Mô hình của sự ngộ độc bởi những cây euphorbe có tính cách đặc thù ( E. helioscopa, E. cyparissias, E. lathyris ) thường được thu thấp bởi nhiều tác giả ( mủ trắng latex thiệt hại nghiêm trọng cho niêm mạc của miệng và hệ tiêu hóa ).
Một số thí nghiệm trên động vật của những công ty đã chối bỏ những dữ kiện cũ, và cho rằng những bất lợi của loài này là có giới hạn cho các trường hợp nhạy cảm quá mẫn cho da thì rất hiếm.
▪ Triệu chứng :
Cây trạng nguyên được xem như một loài của Euphorbe, ít độc tố và những trường hợp được coi như là nghiêm trọng liên quan đến các triệu chứng của những dấu hiệu tiêu hóa tối thiểu như :
- mệt mỏi malaises,
- đau bụng douleurs abdominales,
- ói mữa vomissements,
- và / hoặc tiêu chảy diarrhées.
Hiếm khi có những trường hợp tình trạng :
- tiêu chảy ra máu diarrhées sanguinolentes,
- đi tiểu ra máu hématurie,
- thân nhiệt thấp hypothermie,
- tán huyết hémolyse,
- và rối loạn tim cardiaques : dấu hiệu thường được kể đến với những loài khác của giống Euphorbia.
Những triệu chứng đầu tiên :
▪ da-niêm mạc utanéo-muqueux biểu hiện bởi :
- ban đỏ érythème,
- phù thủng œdème,
- và một cảm giác nóng cháy dữ dội .
Những triệu chứng xuất hiện sau 2 đến 8 giờ, hoặc thậm chí 10 đến 12 giờ. Lành bịnh hoàn toàn có thể vào khoàng từ 3 đến 4 ngày và thường không để lại một vết tích nào sau khi ngộ độc.
▪ Ở lãnh vực cho mắt : Tất cả sự tiếp xúc với chất mủ trắng latex, đa số có dấu hiệu viêm inflammatoire, có thể đi đến :
- suy giảm thị lực acuité visuelle, có thể kéo dài đến 3 tuần .
- đến một hoại tử giác mạc nécrose cornéenne, kết quả có sự mất mát của mắt.
Nhưng tất cả mọi trường hợp, nó tạo ra :
- một viêm kết mạc ngoạn mục nhưng có thể đảo ngược lại .
● Độc tính và tin đồn :
▪ Độc tính được biết theo những tin đồn :
Ở Mỷ và có thể ở những nơi khác, có một tư tưởng sai lầm chung rằng cây trạng nguyên Poinsette pulcherrima là một cây có độc tính rất cao extrêmement toxique.
Điều này không đúng, nó chỉ gây phiền nhiễu nhẹ cho da hay dạ dày và đôi khi có thể gây ra :
- tiêu chảy diarrhée,
- và ói mữa vomissement, nếu ăn phải .
Chất nhựa dính vào mắt người ta có thể gây ra :
- sự đui mù tạm thời cécité temporaire.
▪ Tạp chí Mỹ nghiên cứu thuốc cấp cứu Journal américain d’étude Médecine D’urgence, cho thấy phần lớn sự hiển thị mạnh mẽ cây trạng nguyên là do tai nạn tình cờ, liên quan đến trẻ em và không có kết quả của một thói quen nào, cũng không loại thuốc chữa trị nào.
POISINDEX, một nguồn quan trọng cho những trung tâm kiểm soát độc chất, nói rằng :
Phải có 500 chiếc lá bắc cho một trẻ em 50 livres khoảng 22,679 kg, ăn số lượng lá ấn định, người ta không tìm thấy chất độc trong những thí nghiệm thực hiện.
▪ Một nghiên cứu Đại học tuểu bang Ohio không cho thấy có vấn đề, dầu cho với một liều cực lớn.
▪ Nguồn gốc của huyền thoại này là do người ta có ấn tượng những độc tính hiện diện trong giống Euphorbia họ Euphorbiacea, do tên của cây trạng nguyên giống với tên của họ Euphorbiaceae là Euphorbia pucherrima.
Ấn tượng sai lầm này cộng thêm một huyền thoại đồn vào năm 1919, có một em bé 2 tuổi bị chết sau khi ăn lá của Poinsette. Trong khi sự thật cây trạng nguyên không là cây rất độc, những cảm ứng nhạy cảm với latex có thể chịu một phản ứng dị ứng allergique và do đó cây trạng nguyên Poinsetta pulcherrima được khuyến cáo không nên đem vào nhà những cá nhân nào nhạy cảm.
Kinh nghiệm dân gian :
▪ Thuốc dán cataplasme của LÁ áp dụng cho bệnh :
- Thỉ đơn độc, viêm da nổi đỏ rouget,
- và những vấn đề khác nhau về da cutanés.
▪ Ngâm trong nước đun sôi HOA được sử dụng như :
- chất tạo sữa galactogène.
▪ Cây trạng nguyên Poinsette pulcherrima dùng như :
- làm nôn émétique,
- và thuốc tẩy xổ purgatif.
▪ Ở Mexique, nấu sắc những LÁ BẮC được dùng bởi những phụ nữ cho con bú để gia tăng trữ lượng sữa, mặc dầu trên thực tế được xem như là nguy hiễm cho một số vấn đề.
▪ Cây dùng như chất kích thích lám ói mữa vomissement và phân selles ( emeto-cathartique ).
Nghiên cứu :
● Thử nghiệm gây độc tế bào Test cytotoxique :
Hai terpénoïdes độc tố được phân lập từ Euphorbia pulcherrima. Sự đánh giá có khả năng gây độc tế bào cytotoxicité đã được thực hiện trên những tế bào khối u cổ trướng ascite Erlich.
Mặc dầu, không có một hoạt động gây độc tế bào nào được quan sát, hai chất triterpènes đã phân lập đã hiển thị các hiệu ứng bất hoạt inactivation.
● Kháng khuẩn Antibactérien:
▪ Trong một nghiên cứu trên trái, lá, thân và hoa có trên cây Euphorbia pulcherrima, những dung dịch trích đã trưng bày một hiệu ứng vừa phải kháng khuẩn trên Micrococcus pyogenes, Escherichia coli và Pseudomonas aeruginosa.
▪ Hiệu ứng kháng khuẩn của một vài dược thảo Ấn Độ đã được đánh giá trên chủng vi trùng bactériennes như là Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Enterobacter aerogenes, Escherichia coli và Klebsiella pneumonia.
Cây có có hoạt động kháng klhuẩn mạnh nhất là Caesalpinia pulcherrima, được so với pipéracilline và gentamicine.
● Những chất hoá thực vật substances phytochimiques :
Một nghiên cứu của trích xuất trong éther de pétrole của chất mủ trắng latex, lá bắc bractées và hoa của cây trạng nguyên Euphorbia pulcherrima cho :
- germanical,
- B-amyrine,
- và pseudotaraxasterol;
- từ latex, một stérol mới, chất pulcherrol;
- từ thân có một chất octaeicosanol và B-sitostérol.
Hiệu quả xấu và rủi ro :
● Viêm da khi tiếp xúc :
▪ Báo cáo của viêm da khi tiếp xúc với Euphorbia pulcherrima được mô phỏng như là một phản ứng phototoxique.( Một chất phototoxique có đặc tính làm cho da quá nhạy cảm với tia cực tím ultraviolets )
● Latex là một chất ăn da và poisonos, kích ứng nghiêm trọng cho những vết thương, và cực kỳ nguy hiểm cho mắt.
Dị ứng :
Euphorbia pulcherrima gần với gia tộc của Hévéa ( giống cây cao su ) và như Cao su có một hệ thống ống mạch dẫn chất nhựa trắng laticifère hiện diện trong tất cả các mô của cây.
Những mạch vận chuyển một chất latex trắng tương tự như cao su và chứa các chất protéines gây ra phản ứng dị ứng.
Vì vậy, những người dị ứng với latex có thể phát triển khả năng phản ứng tương tự với cây trạng nguyên Euphorbia pulcherrima.
Ứng dụng :
● Euphorbia pulcherrima là một cây “ giải trừ ô nhiễm ”, nó hấp thu một lượng lớn khí formaldéhyde tích tụ trong phòng không thoáng khí.
● Trong dược điển aztèque, sau khi được chế biến, cây trạng nguyên được sử dụng để :
- chống bệnh sốt fièvre,
- và thuốc dán cataplasme để chữa trị một số bệnh về da maladies de peau.
Nguyễn thanh Vân
