Lotus - Sen
Nelumbo nucifera Gaertn.
Nelumbonaceae
Đại cương :
Hoa sen được xem như là một hoa tinh khiết thiêng liêng trong những tôn giáo phương Đông.
- Theo lịch sử thần thoại Hindoue, đấng tạo hóa của nhân loại, Brahmá, được sanh ra từ một hoa sen, đã tự nảy lên từ rốn của Vishnou khi ông ta đang ngủ trên mặt nước.
- Theo truyền thuyết, mỗi bước chân đi của Đức Phật, khi thời ấu thơ, một bông sen mọc dưới chân Ngài khi Ngài bước đi. Theo truyền thống Phật giáo, cây sen là một biểu tượng sự ước vọng tinh khiết. Cũng như hoa sen bắt nguồn từ bủn hôi và hoa nở dưới ánh mặt trời, mỗi con người có thể đạt được giác ngộ bất kể tình trạng hoàn cảnh của cá nhân họ. Trong hình tượng phật giáo, Đức Phật và những vị Bồ Tát, thường biểu tượng ngự trên tòa sen với tư thế thanh thản thoát tục với năng lực tỏa ra tượng trưng cho cảnh giới giác ngộ.
Các hạt giống của « hoa sen thiêng liêng », chiếm kỹ lục về tuổi thọ. Nhóm các nhà nghiên cứu tại UCLA đã thực hiện thành công cho nãy mầm hạt giống hoa sen có tuổi từ thời cổ đại khoảng 1300 năm lấy từ một « giường khô » nơi một hồ ở Pulantien cổ xưa tại các tỉnh của Trung Quốc Liaoning. Người ta tin rằng, với tuổi thọ này làm cho hạt có một vỏ rất cứng và rất chặt chẽ bao quanh trái bên trong và bảo vệ từ độ ẩm đến những tác nhân điều kiện bên ngoài.
Thực vật và môi trường :
Nguồn gốc : Cây sen lotus có nguồn gốc có thể nói là khắp nơi. Nguyên thủy cây phát sinh ở vùng nóng, chủ yếu là ở vùng Châu Á, Viễn Đông, Hàn Quốc, Nhật Bản, … và nhiệt đới Châu Á như Ấn Độ, Đông Nam Á, Tây Á, Iran, Azerbaijan …v…v…và vùng bắc Úc Châu.
Mô tả thực vật :
Cây sen lotus, là một loài cây thủy sinh được trồng ở khắp mọi nơi, nhờ thân rể gọi là căn hành, mềm xốp, cây sống lâu năm mang những củ gọi là ngó sen nằm sâu dưới đáy hồ ao.
Lá sen tròn có thể đạt đến 50 cm đường kính, chúng nổi trên mặt nước hoặc vươn lên khỏi mặt nước bằng một cuống lá cao khoảng 75 cm. Lá được tráng một lớp sáp ngăn không thấm đọng nước, nước rơi vào và chảy ra như hạt lưu ly và bụi bẩn không bám vào lá, không giống như vỏ hạt.
Hoa sen, màu trắng hồng, to khoảng 15 – 30 cm đường kính, và gồm khoảng 20 cánh hoa lớn. Được mang bởi một cuống hoa dài và vượt khỏi mặt nước và lá sen đưa hoa lên cao. Hoa sen có đặc tính đặc biệt có thể điều chĩnh nhiệt độ ( thermorégulatrice ). Hoa sen có thể sinh ra nhiệt lượng để duy trì nhiệt độ giao động trong khoảng 30°C và 36°C trong thời kỳ thụ phấn ( pollinisation ). Có lẽ đây là một cơ chế để thu hút côn trùng, cũng là tác nhân trùng môi giúp cho sự thụ phấn.
Quả sen, gồm cấu tạo một « đế hoa » mập thịt, mềm ; nó trông giống một đầu vòi thùng tưới cây với khoảng 20 phòng tế bào gọi « búp sen », mỗi phòng tế bào chứa 1 bế quả nhỏ gọi « hạt sen »
Ngày nay, Sen lotus đã được định ra khoảng 500 loại ( variétés ), những hoa này có thể có tới 2 vành hoa hay nhiều hơn và màu sắc có thể nhiều và rất đa dạng , từ màu đỏ đến màu trắng hồng, tím xanh, vàng, lục hoặc những màu trung gian vàng bạc ….
Hạt giống lotus được giữ trong điều kiện thích hợp, thiên nhiên ( chôn sâu vào trong bùn ), những hạt này có thể tồn tại nhiều năm ( khoảng 1300 năm hay hơn ).
Hoa trổ vào tháng 7 và kết thúc vào tháng 9.
Nguồn gốc phát sinh từ xứ nóng, lotus bắt buộc trồng nơi cách xa gió, lạnh và không tiếp súc trực tiếp ánh sáng mặt trời. Mùa đông có thể biến mất chỉ chừa lại những căn hành vùi sâu trong bùn và sẽ mọc lại trong mùa tới.
Trồng trong những chậu có đường kính 1 – 2 m , sâu tối thiểu 30 cm, tiện lợi là có thể bảo quản và di chuyển tránh mùa đông.
Bộ phận sử dụng :
Căn hành, ngó sen, lá, bông và hạt kể cả tim sen
Thành phận hóa học và dược chất :
Người Trung Quốc đã biết từ lâu giá trị tuyệt vời của căn hành sen cho sức khỏe con người.
Những nghiên cứu gần đây, phân tích cho thấy căn hành này giàu chất :
- Đồng
Sen lotus chứa rất nhiều thành phần chất mùi thơm :
- caryophyllène,
- metoxybenzène
- và pentadecan,
Được dùng trong kỹ nghệ mỹ phẩm và có thành phần của một vài loại nước hoa.
Đặc tính trị liệu :
- Tác dụng làm co thắc, astringent;
- Ung thư cancer;
- Thuốc bổ tim mạch cardiotonique;
- Hạ sốt febrifuge;
- Giãm huyết áp hypotensive;
- Những chứng thuộc về bao tử stomachique;
- Thuốc thu liểm, chỉ huyết;
- Thuốc bổ tonique;
- Thuốc giản mạch vasodilateur.
Trong Dược điển và dược thảo Á Đông, như Trung Quốc ( Ngeou-kie ), ở Lào (Dok bouo ), ở Thái Lan ( Bouo luang ), Sen Lotus có tác dụng như :
- chống lảo hóa ( căn hành và hạt )
- Thuốc bổ tim mạch toni-cardiaque ( hoa, graines, suc)
Và điều trị :
- Tiêu chảy diarrhée,
- Nôn mửa vomissement (tinh chất),
- Sốt fièvre,
- Bệnh vàng da ictère (hoa),
- Bệnh tả choléra
- và ho ra máu hémoptysie.
Sen lotus đã được dùng ở Đông Phương như là một dược thảo từ hơn 1500 năm và là một cây quan trọng trong y học cổ truyền Trung Quốc.
Tất cả các bộ phận của sen đều có công dụng. Dung dịch ly trích từ căn hành ngó sen có đặc tính chữa :
- trị bệnh tiểu đường diabétique ,
- chống chứng bệnh béo phì anti-obésité.
Lá sen : Dung dịch ép từ những lá được dùng chữa trị tiêu chảy và nếu dùng nấu sắc với cam thảo ( réglisse, glycyrrhiza spp ) đề điều trị chứng say nắng insolation.
Hoa sen :Nấu sắc hoa sen dùng để chữa trị bệnh xuất tinh sớm.
Hạt sen lotus giàu chất phénol và cho đặc tính chống sự oxy hóa quan trọng.
Nấu sắc đế hoa sen lotus dùng để trị :
- đau bụng quặn ( crampes abdominales ).
Nấu sắc hạt sen được sử dụng điều trị :
- Kích động ,
- Sốt,
- Những bệnh liên quan tim mạch.
Hạt sen lotus khi chín có hiệu quả trong trường hợp :
- suy nhược thấn kinh,
- di tinh mộng tinh.
Tim sen của hạt sen nấu sắc uống có hiệu quả :
- trị mất ngủ và
- xuất huyết.
Hạt sen có chứa nhiều thành phần dược chất có hoạt tính như những alcaloïdes, những flavonoïdes là những chất hạ huyết áp, an thần và là thuốc giản mạch.
Hạt sen cũng đã chứng minh :
- giãm mức độ thấp cholestérole
- thư giản các cơ trơn. Nên được dùng để điều trị trường hợp :
- Tiêu hóa kém,
- Viêm ruột entérite,
- Tiêu chảy mãn tính diarrhée chronique,
- Di tinh mộng tinh spermatorrhée,
- Bạch đới khí hư leucorrhée,
- Mất ngủ,
- Hồi hộp đánh trống ngực palpitation,.....v...v...
Cuống hoa dùng để cầm máu nên được dùng trong trường hợp :
- Dạ dầy xuất huyết, loét dạ dày,
- Kinh nguyệt quá nhiều,
- Băng huyết sau khi sinh.
Các nhụy hoa được dùng để điều trị lượng nước tiểu thất thường,
- Xuất tinh sớm,
- Xuất huyết,
- Tan máu hémolyse
- Chảy máu tử cung.
Rể sen dùng làm thuốc bổ ,
- Tinh bột của rể hay ngó sen dùng để trị tiêu chảy kiết lỵ,
- Điều chế thành bột nhảo hay cao trị bệnh ghẻ và các bệnh ngoài da khác.
Nếu dùng trong cơ thể uống tác dụng điều trị :
- Xuất huyết,
- Kinh nguyệt quá nhiều,
- Chảy máu cam,
Rể được thu hoặch vào mùa thu hoặc mùa đông, người ta sấy khô bảo quản sử dụng về sau.
Các lông tơ rể nhỏ dùng để trị bệnh :
- Khát khi bị sốt cao,
- Mất ngủ,
- Huyết áp cao,
- Bồn chồn.
Những nghiên cứu hiện đại cho thấy sen lotus có những thành phần trong cây có tác dụng chống ung thư .
Toàn bộ cây có thể dùng để giải độc trường hợp ngộ độc nấm.
Ứng dụng :
Sử dụng trong y học Đông Phương :
Trong y học cổ truyền Trung Quốc và Việt Nam, Sen được dùng để giảm sốt và bệnh liên quan đến gan.
Rể sen, hay căn hành ngó sen được khuyến cáo đề nghị dùng cho những bệnh :
- Tai mũi họng ( khàn tiếng, cảm lạnh, viêm phế quản, hen suyễn … ).
- Sen cũng hỗ trợ cho trí nhớ và sự nói lưu loát phát âm rỏ ràng.
Thực phẩm và biến chế :
Người Á đông dùng hạt sen nấu làm mứt hoặc biến chế thành nhân bột các bánh .
Căn hành, ngó sen chứa nhiều bột fécule
Những bông sen, hạt sen, lá non, ngó sen căn hành đều ăn được. Trong khi những lá lớn người ta dùng để gói những thức ăn.
Những nhụy hoa ( cơ quan sinh dục đực của một hoa ), có thể sấy khô và làm thành một thứ trà dược thảo thơm ( Trà này khác với trà từ lá trà hoặc từ lá của những cây khác ).
Những hạt hay nhân rất khá linh hoạt đa năng và có thể dùng sống hay phơi khô hoặc rang như bắp rang. Người ta có thể nấu chín cho mềm biến chế thành bột nhão pâte.
Kết hợp với đường và nhiều loại bột khác, biến chế thành nhiều loại bánh khác nhau.
Nguyễn thanh Vân
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire