Tâm sự

Tâm sự

samedi 28 octobre 2017

Chanh biển - Citron de la mer

Hog plum - Citron de la mer
Chanh biển
Ximenia americana Linn.
Olacaceae
Đại cương :
Danh pháp khoa học đồng nghĩa :
- Ximenia americana L. var. sphaerica Chiov.
- Ximenia americana L. var. microphylla Oliv.
- Ximenia americana var. oxyprena Chiov.
- Ximenia laurina Del.
- Ximenia rogersii Burtt-Davy.
Danh pháp thông thường :
- Citron de mer, prune de mer, hog plum, Sea Lime,
Theo Giáo sư Phạm hoàng Hộ, trong Cây cỏ Việt Nam, có tên là «Táu Phú Quốc»
Là một loài trong những vùng nhiệt đới có thể có nguồn gốc ở bản địa Mỹ Amérique. Nó được phân phối trong Châu Phi nhiệt đới Afrique tropicale, từ Sénégal đến Angola và Ouganda, trong Ấn Độ và trong Đông Nam Á cho đến Australie, Nouvelle-Zélande, trong những đảo ở Thái Bình Dương Pacifique, Antilles, trong Trung MAmérique centrale và trong Nam Mỹ Amérique du Sud.
Trong những vùng sa mạc guinéennes, soudaniennes sahéliennes, hiện diện trong những khu rừng, những bãi cát và những bụi cây ven bờ biển.
Cameroun, loài thực vật này tồn tại từ khi những thảo nguyên phía Bắc đến những vùng sa mạc chung quanh những khu rừng và dọc theo bờ biển.
Đây là một loài thực vật cần dùng ít nước và một khí hậu nóng. Dường như nó phát triển trong những nơi cát mềm nơi đây nó đóng một vai trò cố định những cồn cát.
Người ta tìm thấy chủ yếu trong những vùng bán khô cằn, nhưng cũng tìm thấy trong nhiều loại rừng như rừng khô, rừng cát mở, trong những bụi rậm, xườn núi đá và những dốc ven sông và ven biển.
Người ta thường tìm thấy trên những cồn cát ven bờ biển, dọc theo những dòng nước trên những dốc đá .
Nó phát triển trên những độ cao đến 2000 m so với mực nước biển và những nơi có lượng nước mưa vượt quá 500mm năm.
Nó mọc trên nhiều loại đất. Tuy nhiên nó thường mọc trên những loại đất nghèo và khô.
Loài này là một loài thực vật bán ký sinh hémiparasite rễ, nghĩa là nó có khả năng dùng nước và những chất dinh dưởng đi từ những thực vật khác thông qua những rễ, nhưng nó không phải phụ thuộc vào vấn đề này để tồn tại.
Thực vật và môi trường :
Mô tả thực vật :
Tiểu mộc leo hoặc cây nhỏ đạt đến 6-8 m cao rất ít khi trên 10 m và 15 cm đường kính, có thể có rễ ký sinh hay không, có lá rụng, cành xiên, khá phân nhánh có gai cứng thẳng và nhọn khoảng 1 cm, nằm bên dưới lá.
Vỏ xám đến nâu, có những đường nứt dọc, đường sọc nứt ngang, những lát vải màu đỏ, sợi.
Những nhánh láng và có những nốt nhỏ.
, đơn, mọc cách, có phiến lá hình xoan ngược hoặc hình ellip mũi dáo, dai, nạt mỏng, to khoảng 4 – 5 x 2,5 – 3 cm, đỉnh tù đến tròn thường mucronate đỉnh lá đột ngột nhọn gắn vào giữa đường gân chánh, không lông, gân lá phụ gồm 3-5 cặp ở 2 bên gân giữa, chiều dài lá đạt đến khoảng từ 3 đến 9 cm, thường gập lại thành một máng theo gân giữa. Cuống lá ngắn mỏng đạt đến 6 mm dài. Những lá non vò nát có hương vị hạnh nhân amandes đắng.
Phát hoa, mọc ở nách lá tản phòng ít hoa, hoặc chùm hình cầu chứa từ 2 đến 8 hoa.
Hoa, 4 phần, lưỡng phái, màu trắng đến vàng nhạt, thơm như hoa lài, đạt đến 12 x 10 mm, gồm có :
- lá đài, 4 nhỏ, khoảng 1 mm, bìa đài có những lông nhỏ.
- cánh hoa 4 dài khoảng 9 mm, có 2 hàng lông phún ở mặt trong màu trắng đỏ, ở ngọn có 1  đường cong quanh co.
- tiểu nhụy 8 đến 10,
- bầu noãn, thượng, 4 buồng, mỗi bường chứa 1 noãn, trên một thư đài cao.
Trái, phì quả tròn hay xoan, màu vàng cam, 3 cm đường kính và 2,5 cm độ dày, láng màu xanh lá cây khi còn non, trở nên màu vàng nhạt ít khi màu cam khi trưởng thành chín, bên trong chứa bột nạt ngọt và 1 hột, với đài hoa không rụng còn lại.
Hạt, cứng, màu vàng sáng, với một lớp vỏ dễ vỡ, chứa nhiều dầu có thể lên đến 75 % trọng lượng của nó.
Bộ phận sử dụng :
Những bộ phận sử dụng của Cây là : những trái, lá, rễ, và gỗ.
Thành phần hóa học và dược chất :
• Bột nhão pâte, những hạt, và những trái Cây Chanh biển Ximenia americana chứa :
- acide cyanhydrique.
Vỏ chứa khoảng 17% dầu ; tâm gỗ ( lõi )  bois de cœur và những hoa chứa những tinh dầu thiết yếu huiles essentielles.
• Dầu của hạt Cây Chanh biển Ximenia americana chứa những :
- acides oléique,
- linoléique,
- linolénique,
- arachidonique,
- éicosatriénoïque,
- érucique,
-và nervonique.
• Tinh dầu dễ bay hơi của những Cây Chanh biển Ximenia americana cho được :
- benzaldéhyde,
- cyanure d'hydoxybenzyle,
- và isophorone.
• Những hạt là chất tẩy xổ purgatifs; mặc dù người ta ghi nhận sự hiện diện chứa :
- acide vénéneux,
- và acide cyanhydrique,
Những nghiên cứu gần đây không phát hiện alcaloïde nào và cũng không glucoside cyanogénétique có thể sản xuất ra hydrogen cyanide.
▪ Những phần đoạn của trích xuất éthanol đã dẫn đến sự phân lập và xác định của :
- glycoside cyanogénétique sambunigrin (1), đã được biết trong Cây.
Ngoài ra,
- acide gallique (2),
- và những gallotannins β-glucogalline (3),
- và 1,6-digalloyl-β-glucopyranose (4) đã được tìm thấy.
▪ Những flavonoïdes sau đây đã được phân lập :
- quercétine (5),
- quercitrine (quercétine-3-O-α-rhamnopyranoside) (6),
- avicularine (quercétine-3-O-α-arabinofuranoside) (7),
- quercétine-3-O-β -xylopyranoside (8),
- quercétine-3-O- (6 "-galloyl) -β-glucopyranoside (9),
- và kaempférol-3-O- (6" -galloyl) -β-glucopyranoside (10).
▪ Những flavonoïdes là hoạt động cho cả hai như chất :
- ức chế của phân hóa tố enzymes,
- và như chất làm sạch ( nhặt xác ) gốc DPPH radicaux DPPH.
Đặc tính trị liệu :
Trái Cây Chanh biển Ximenia americana có một hương thơm đặc biệt và có một vị chua acide, được dùng xem như :
- một thuốc tẩy xổ purgative.
Trái của Cây Chanh biển Ximenia americana là lợi ích trong chữa trị :
- chứng táo bón do thói quen constipation habituelle
Khi được ăn trong một số lượng lớn, nó hành động như :
- thuốc diệt giun sán vermifuge
Da vỏ của trái Cây Chanh biển Ximenia americana là :
- chất làm se thắt astringente
▪ Những Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng như chữa trị chống :
- chứng bệnh đau đầu maux de tête,
- đau thắt ngực angine de poitrine,
và như một thuốc giải độc antidote chống lại những chất độc poisons
▪ Những và những nhánh cành Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng trong chữa trị :
- bệnh sốt fièvre,
- cảm lạnh rhume,
- và như thuốc nhuận trường laxatif và dung dịch lotion cho những mắt yeux.
Vỏ cây có đặc tính làm se thắt astringent được xem như :
- thuốc diệt giun sán vermifuge,
-  có thể làm lành thương tích được vulnéraire.
Hạt của trái Cây Chanh biển Ximenia americana là chất tẩy xổ purgative mạnh.
▪ Nó được sử dụng trong chữa trị cho :
- những vết rắn cắn morsures de serpent.
Những hạt được rang lên, nghiền nát sau đó áp dụng trong một thuốc dán đắp cataplasme để săn sóc :
- những vết thương loét plaies
▪ Những rễ Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng trong :
- những vấn đề của da problèmes de peau,
- những đau đầu maux de tête,
- những bệnh hoa liễu maladies vénériennes,
- bệnh của giấc ngủ maladie du sommeil,
- phù nề œdème,
- và như thuốc giải độc antidote cho những chất độc poisons.
Kinh nghiệm dân gian :
▪ Cây Chanh biển Ximenia americana là  :
- thuốc tẩy xổ purgative,
- chống ói mữa antivomitive
và được sử dụng trong Tanzanie như một thuốc :
- diệt giun sán vermifuge (Arbonnier, 2000 ; Ruffo và al., 2002).
Tự nó có nhiều sử dụng trong y học-ma thật médico-magiques.
▪ Những trái và những hạt nhân của Cây Cây Chanh biển Ximenia americana là :
- thuốc tẩy xổ purgatifs.
Antilles, sirop trên cơ sở thảo dược, được sử dụng để chữa trị :
- chứng thủng nước hydropisie
- và những bệnh thấp khớp rhumatismes.
▪ Trong miền bắc Nigeria, được sử dụng cho :
- bệnh sốt rét paludisme,
- và loét phong cùi ulcères lépreux,
- và những bệnh nhiễm trùng da khác infections cutanées.
▪ Trong y học truyền thống Afrique Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng để chữa trị :
- ung thư cancer.
▪ Ở Soudan, những và những nhánh cành Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng cho :
- bệnh sốt fièvre,
- và cảm lạnh rhume,
như nước súc miệng rince-bouche để cho :
- những đau răng maux de dents,
như :
- thuốc nhuận trường laxatif,
và dung dịch rừa lotion cho :
- những mắt yeux.
▫ Những Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng cho :
- những đau đầu maux de tête
▫ và như thuốc giải độc antidote chống lại :
- những chất độc poisons.
▫ Những rễ Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng cvho :
- những bệnh của da maux de peau,
- đau đầu maux de tête,
- bệnh phong cùi lèpre,
- những bệnh trĩ hémorroïdes,
- những bệnh truyền nhiễm theo đường tình dục maladies sexuellement transmissibles,
- những trùng Guinée ver de Guinée,
- bệnh của giấc ngủ maladie du sommeil
- phù nề œdème
- và như chất giải độc antidote cho những chất độc poisons.
Vỏ Cây Chanh biển Ximenia americana nghiền nát thành bột, được áp dụng ở những nơi :
- loét của da ulcères de la peau.
Trái Cây Chanh biển Ximenia americana được sử dụng như :
- thuốc diệt giun sán vermifuge.
▪ Cây Chanh biển Ximenia americana đóng vai trò xuất sắc nổi tiếng trong y học truyền thống, đặc biệt ở trung tâm Sénégal gần với người anh em dân tộc sérères ở Tây Phi, những người mang lại cho nó những hiệu năng y học ma thật médico-magiques.
▪ Cũng như nó sẽ là một Cây thiêng liêng gần với những tất cả những thực vật khác bảo vệ rễ của nó trong thời gian mùa đông hivernage... nhưng vẫn còn là một dược thảo được đề xuất để chữa trị :
- bệnh tâm thần maladies psychosomatiques,
một bệnh của cơ quan liên quan đến những yếu tố cảm xúc, rất cụ thể đối với những môi trường văn hóa nhất định.
- và những bệnh của trẻ em maladies infantiles.
▪ Cũng như người ta sử dụng để chống lại :
- bệnh ho toux,
- những phù nề œdèmes,
- những sưng tẩy tuméfactions,
- những sưng phồng enflures,
- đau đầu maux de tête,
- những đau răng douleurs dentaires
▪ Người ta được biết nó cũng do những đặc tính :
- kháng sinh antibiotiques,
- hạ nhiệt fébrifuges,
- và chống tiêu chảy antidiarrhéiques.
▪ Ở bệnh viện truyền thống Hôpital Traditionnel de Keur Massar, đây là một rất tốt :
- chống bệnh thiếu máu antianémique
và một thảo dược của bệnh phong cùi lèpre.
Nghiên cứu :
● Kháng vi khuẩn antimicrobiens / thành phần hóa học chimiques :
Phân tích hóa thực vật phytochimique cho được những thành phần :
- saponines, những glycosides cyanogénétiques, những flavonoïdes và những tanins.
Trích xuất hữu cơ đã hoạt động chống lại tất cả những mẫu phân lập xét nghiệm, cao nhất đối với vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa.
Những trích xuất méthanoliques và nước của vỏ thân  Cây Chanh biển Ximenia americana cho thấy một phổ của hoạt động đáng kể chống lại những vi khuẩn Escherichia coli, Proteus vulgaris, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa và Bacillus subtilis.
● Hoạt động của Riproximin / Chống khối u tân sinh ( ung thư ) Antinéoplasique :
▪ Nghiên cứu phân lập một chất đạm protéine mới, riproximine, thuộc về một họ của chất đạm protéines của những ribnosomes loại II, không hoạt động.
Những kết quả cho thấy một hoạt động chống ung thư anticancéreuse đáng kể trong một mô hình của di căn métastase của chuột bệnh ung thư đại tràng cancer colorectal.
▪ Nghiên cứu cho thấy một hoạt động chống ung thư anticancéreuse đáng kể với một hoạt động giảm 95% tiếp theo sau khi hấp thu vào đường ruột intestinale.
Đặc tính hóa lý physiochimique cho thấy những thành phần chống ung thư antinéoplasiques hoạt tính là những chất đạm protéines với một ái lực đối với galactose.
● Tác dụng phụ trên hệ thống sinh dục phái nam système reproducteur masculin :
Nghiên cứu trích xuất của , của thân, vỏrễ Cây Chanh biển Ximenia americana ở những chuột đực rats mâles cho thấy một sự giảm hành vi tình dục comportement sexuel, tổn thương những tinh trùng spermatozoïdes và một sự giảm trọng lượng của dịch hoàn testiculaire.
Những kết quả cho thấy rằng hoạt động tiền oxy hóa pro-oxydante và hiệu quả ức chế của những flavonoïdes, saponines, anthraquinones, alcaloïdes và terpénoïdes trên những mô thần kinh cơ tissus neuromusculaires có thể gây tổn thương những tinh trùng spermatozoïdes và ngăn chận tính nhạy cảm khứu giác sensibilité olfactive với một hệ quả « ngăn chận nhận thức bloc perceptif» của sự kích thích phéromonaux, là những chất hóa học tương tự như kích thích tố hormone được thải ra từ những động vật và thực vật như một tín hiệu giữ những cá thể cùng loại truyền những thông tin cá nhân cho những cá thể khác ....
● Chống bệnh tiểu đường Anti-diabétique :
Nghiên cứu một trích xuất méthanolique của Cây Chanh biển Ximenia americana ở những chuôt bình thường được nuôi bằng đường glucose và chất alloxan gây ra bệnh tiểu đường diabétiques cho thấy một hiệu quả chống bệnh tiểu đường anti-diabétique vời liều phụ thuộc.
Hiệu quả chống bệnh tiểu đường antidiabétique có thể là do sự hiện diện của thành phần flavonoïdes và của tanins.
● Chống loài đơn bào ký sinh có chiên mao Trypanosoma Anti-Trypanosomique :
Nghiên cứu trích xuất méthanolique của vỏ thân Cây Chanh biển Ximenia americana cho thấy rằng phần đoạn flavonoïde ức chế đáng kể tính di động của những dạng của dòng máu flux sanguin của Trypanosoma congolense.
Sự ức chế của sự tăng trưởng của những loài ký sinh trùng parasites phụ thuộc vào liều.
● Trầm cảm thần kinh cơ Dépresseur neuromusculaire :
Nghiên cứu trích xuất méthanoliques của , vỏ thânrễ Cây Chanh biển Ximenia americana trên hành vi thần kinh cơ neuromusculaire của chuột Wister cho thấy một hiệu quả ức chế với liều dùng phụ thuộc trên hoạt động vận động locomotrice và kích thích excitabilité của những chuột.
Hiệu quả ức chế là do với hiệu quả an thần sédatifs, chống co thắt spasmolytiques và tiền chống oxy hóa pro-oxydants của một số nhất định những thành phần hợp chất hóa thực vật phytochimiques, như là những tanins, flavonoïdes, saponines, anthraquinones, alcaloïdes và terpénoïdes.
Hiệu quả xấu và rủi ro : 
▪ Cây Chanh biển Ximenia americana là một thực vật có trái rất chua acide và có hạt hạnh nhân amandes có dầu oléagineuses và độc hại toxiques ( chứa acide cyanhydrique ).
▪ Tài liệu không thấy đề cập đến, tất cả những sử dụng để chữa bệnh phải cẫn thận và tham khảo những người chuyên môn chăm lo sức khỏe trước khi sử dụng.
Ứng dụng :
● Ứng dụng y học :
▪ Những hoa Cây Chanh biển Ximenia americana có một tinh dầu thiết yếu có thể là một dầu để thay thế tốt cho dầu hoa cam fleur d'oranger.
▪ Nước ngâm trong nước đun sôi infusion của những và những nhánh cành Cây Chanh biển Ximenia americana dùng như nước súc miệng rince-bouche để làm giảm :
- đau răng maux de dents,
và như một dung dịch lotion cho những mắt yeux
▪ Những và những nhánh cành Cây Chanh biển Ximenia americana là :
- nhuận trường laxatifs.
Ngâm trong nước đun sôi infusion được sử dụng để chữa trị :
- những bệnh sốt fièvres,
- và những bệnh cảm lạnh rhumes.
▪ Đối với những , nó được sử dụng trong nước ngâm trong nước đun sôi infusion để làm giảm :
- những bệnh đau dạ dày maux d’estomac.
Trái Cây Chanh biển Ximenia americana là lợi ích trong thói quen bị táo bón constipation habituellevỏ được sử dụng trong chữa trị :
- những đau đầu maux de tête có nhiệt fébriles,
Trong nước tắm cho :
- những trẻ em bị bệnh enfants malades,
- cho những vấn đề thận problèmes rénaux,
- và tim mạch cardiaques,
và có thể áp dụng trong :
- những loét da ulcères de la peau.
Vỏ Cây Chanh biển Ximenia americana, sấy khô hoặc nghiền nát thành bột được sử dụng trong nước nấu sắc décoction, như chữa trị để :
- hóa sẹo lành vết thương cicatrisant,
và áp dụng trên :
- những vết loét của da ulcères de la peau;
nó được để trên đầu để làm giảm :
- những đau đầu maux de tête có sốt fébriles,
đặt trong nước tắm cho những trẻ em bị bệnh,
và được sử dụng cho những vấn đề :
- thận rénaux
- và tim mạch cardiaques
Vỏ, những trái, và những Cây Chanh biển Ximenia americana có nhiều công dụng trong y học địa phương cho  con người và những động vật.
Trái Cây Chanh biển Ximenia americana cho được đến 67,4% dầu của hạt graine, được sử dụng như một dầu cho :
- cơ thể corps,
- và những tóc cheveux
▪ Một nước nấu sắc décoction của rễ và của trái Cây Chanh biển Ximenia americana đvược sử dụng để chữa trị :
- bệnh kiết lỵ dysenterie ở những bò con veaux.
▪ Những rễ Cây Chanh biển Ximenia americana đun sôi, được sử dụng trong nước nấu sắc décoction, phục vụ để tranh đấu chống lại :
- bệnh thiếu máu anémie,
- chứng thoát vị hernie,
- những rối loạn tâm thần troubles mentaux,
- và dạ dày gastriques.
● Ứng dụng khác :
▪ Trong Tanzanie, Ximenia americana Cây Chanh biển Ximenia americana được trồng làm một hàng rào cây sống chung quanh những nhà và đôi khi được sử dụng như Cây nuôi mật ong mellifère (Ruffo và al., 2002).
Hạt Cây Chanh biển Ximenia americana chứa một dầu không sấy khô thích ứng với sự chế tạo và sự bôi trơn lubrification của xà phòng.
▪ Lõi của gỗ bois de cœur chứa một tinh dầu thiết yếu được sử dụng cho :
- sự hun khói khử trùng fumigation.
Dầu không ăn được và hiện diện một chất chống như cao su caoutchouc đã loại trừ nó ra khỏi nhiều sử dụng trong kỹ nghệ industrielles
▪ Lõi gỗ bois de cœur Cây Chanh biển Ximenia americana có màu vàng đỏ đế màu nâu cam, cấu trúc mịn và đều. Gỗ rất cứng, nặng và bền được sử dụng như nguyên liệu thô cho những ngành mộc  nhỏ petite menuiserie.
Khi Cây khá lớn, nó được sử dụng để làm những cán dụng cụ manches d'outils
▪ Vỏ chứa khoảng 17% chất tanin. Cả hai và rễ được sử dụng trong thuộc da bronzage
Vỏ được sử dụng để tăng cường những phẩm màu chàm colorants indigo
▪ Những Cây Chanh biển Ximenia americana, với một nồng độ của 100 ppm, gây ra tử vong 100% của loài ốc nhỏ nước ngọt  Bulinus globosus, loại côn trùng trong việc truyền nhiễm bệnh sán máng schistosomiase
▪ Cả  hai vỏ cây và  trái Cây Chanh biển Ximenia americana được nghiền nát được sử dụng để đẩy lùi xa những loài bọ chét puces
▪ Gỗ nhiên liệu đốt :
Nó đôi khi được sử dụng để thay thế cho gỗ đàn hương bois de santal
▪ Nhiên liệu đốt và than gỗ chủ yếu được sử dụng bỡi những gỗ Cây Chanh biển Ximenia americana bởi vì thân Cây thường quá nhỏ để làm cho gỗ trở nên hữu ích. Gỗ rất cứng và dày đặc với mật độ hạt (0,89 đến 0,91 gr bởi cm3) (FAO 1986).
Thực phẩm và biến chế :
▪ Bột nạt pulpe của trái Cây Chanh biển Ximenia americana là ăn được.
Nó mang lại một thức uống lên men rất được đánh giá cao.
Những hạt hạnh nhân amandes sản xuất sau khi khai thác, một dầu được sử dụng trong nấu ăn.
▪ Những trái Cây Chanh biển Ximenia americana là ăn được, với một vị chua của trái táo pommes chua, ăn tươi hoặc ngâm trong dung dịch đường cam thảo ......
▪ Trái Cây Chanh biển Ximenia americana là giảm khát désaltérant. Nó được sử dụng như một thức uống và để làm những mứt confitures và những thạch đông gelées.
Trái, tiêu dùng sống hoặc chế biến trong bảo  quản như cornichons và lên men trong một bia bière
Có thể phẩm chất ăn được bị ảnh hưởng bởi những điều kiện khí hậu và đất đay.
Trái, chứa khoảng 67% dầu.
Trái, hình cầu có đến 30 mm dài và 25 mm đường kinh.
▪ Những hạt được nấu chín và nghiền thành bột, pha trộn với sagou ( là một bột, trích xuất của bột nhão cây cọ sagoutier ) để làm thành bánh mì pain.
▪ Những hạt cho một dầu màu vàng, bán khô , ăn được nhưng cay piquante.
▪ Cánh hoa Cây Chanh biển Ximenia americana - được ăn trong những súp.
▪ Một dầu không sấy khô, thu được từ những hạt.
Nó được sử dụng trong Ấn Độ Inde như một thay thế cho bơ ghee
▪ Lá non - được nấu chín như rau xanh.
Nó phải nấu thật kỷ.
▪ Những hạt được rang là ăn được, nhưng có thể là thuốc tẩy xổ purgatives nếu nó được tiêu dùng trong một số lượng nhiều.
Hạt là thuốc tẩy xổ mạnh purgative
▪ Nhân hạt béo chứa acide cyanhydrique, chúng cho một hương vị của hạt hạnh nhân amande - nó không nên nhai mâcher
Những hạt đo được đến 15 mm dài và 12 mm rộng.

Nguyễn thanh Vân

Aucun commentaire: