Canne du muet – Dumb cane
Môn trường sanh
Dieffenbachia
seguine (Jacq.) Schott
Araceae
Đại cương :
Danh pháp khoa học đồng nghĩa gồm :
Arum
crudele, Arum regnium, Arum seguine, Arum seguinum, Caladium maculatum, Caladium
pictum, Caladium seguine, Caladium seguine var. maculatum, Caladium seguinum, Caladium
seguinum var. maculatum, Dieffenbachia maculata, Dieffenbachia picta
Dieffenbachia seguine, cũng được
biết dưới tên thông thường dumb cane,
theo Giáo sư Phạm Hoàng Hộ, cây Dieffenbachia seguine được mang tên là Môn
trường sanh. Nhưng dính vào lại dễ tử vong.
Là một loài của giống Dieffenbachia
có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới miền nam Mexique, Trung Mỹ qua tới miền Bắc Nam
Mỹ và Brazil.
Cây Dieffenbachia cũng có nguồn gốc
của nhiều hòn đảo Caraïbes, bao gồm Porto Rico.
Thực vật và môi trường :
Mô tả thực
vật :
Thân bụi đa niên, cây cứng,
có thể đạt đến chiều cao 1 đến 3 m, thường thì 1 đến 1,5 m, tròn suông, thân là
cành dầy khoảng 2 ;5 cm, hình trụ, nhuộm những vết sẹo của những lá đã
rụng.
Lá, có phiến to, đơn , bìa
nguyên, hình bầu dục thuôn dài, kích thước khoảng 20 đến 40 cm dài và 10 – 20
rộng, mọc cách, không rụng, mỏng, màu xanh, mùa thu lá chuyển sang màu vàng, dày
với các đớm và bớt loang lổ, tập trung ở gân giũa, gân lá hình lông chim, dầy
có đóm và bớt trắng, mặt lá không lông, cuống lá dài, có rãnh.
Phát hoa, chùm thẳng, mọc ở nách
lá, ngắn hơn lá, hoa đơn tính đồng chu, tức hoa đực và hoa cái trên cùng một cây.
Hoa không cuống, màu trắng,
ẩn vào trong một mo kính bên dưới, màu xanh dài khoảng 14 đến 17 cm cao, tương
tự như chiếc lá bình thường,
- hoa đực ở phần trên
của chùm,
- hoa cái bên dưới, giữa
hoa cái có tiểu nhụy lép.
Trái là quả mọng nhỏ, màu
cam đỏ khi trưởng thành
Bộ phận sử dụng :
Bộ phận độc hại :
- lá, cuống lá, thân
Thành phần hóa học và dược chất :
► Chất hóa học độc hại :
Thành phần chính xác của chất độc toxine không biết rõ chắc chắn ngày nay
.
▪ Chúng
hành động của
- acide oxalique,
- oxalate de calcium,
- enzymes protéolytiques,
- saponines,
- những chất glycosides cyanogènes ( trong những lá non 0,03
đến 0,48% ),
- những hợp chất cay đắng piquants,
- và những alcaloïdes.
- những glycosides,
▪ Cũng
như những tinh thể hình kim aiguilles
của oxalate de calcium. Nếu người ta chạm vào tế bào của cây mở ra, gọi là
« tế bào bắn », bắn ra những kim aiguilles
và chất độc khác và như vậy có thể là nguyên nhân của những tổn thương da và
mắt.
▪ Liều
chết người cho một người lớn phải là từ 3 đến 4 g lá Môn trường sanh.
Nước
tưới chảy ra được nổi tiếng là có độc tính toxicité.
► Những
ghi chú trên những chất hóa học độc hại :
Theo hệ
thống thông tin Canada trên nhnữg cây độc hại ( Système canadien d'information sur les plantes toxiques ). Những
loài của giống Dieffenbachia spp. chứa :
- những tinh thể oxalate de calcium;
những
tinh thể này tìm thấy trong những tế bào đặc biệt gọi là :
- idioblastes,
( những tế bào đặc biệt tìm thấy trong những mô tế bào thực
vật hay động vật, khác biệt với những tế bào lân cận hình thức, lẫn nội dung
hoặc cả hai, lưu trử những phân tử dự trử, chất bài tiết ....), mở ra một dạng
cái mỏ ở mỗi đầu. Dạng hình kim aiguille
và kích thước nhỏ (0,2 mm dài ), nó dự kiến mạnh mẽ khi mà những mô bị phá vỡ
như khi nhai.
Mô tế
bào có thể tiếp tục phóng thích ra những tinh thể cristaux trong nhiều phút.
Sau khi
nuốt phải Môn trường sanh Dieffenbachia seguine,
người ta cảm thấy trước hết :
- đau nhức douleur (Dore 1963, Cheeke and Schull
1985).
Trong những cây của giống này,
người ta cũng phát hiện:
- những phân hóa tố enzymes
protéolytiques,
có thể
giải thích một phần của những hiệu quả độc hại toxiques (Walter và Khanna 1963, Arditti và Rogriguez 1982).
Đặc tính trị liệu :
Theo hệ thống thông tin toàn cầu trên đa dạng sinh
học Canada ( Système canadien
d'information sur la biodiversité (SCIB) .
► Những thông tin chung trên sự ngộ
độc intoxication :
Môn trường sanh Dieffenbachia seguine là một cây cảnh ornementale. Nhai thân hoặc lá của những cây giống Dieffenbachia spp. gây ra tức khắc :
- một đau đớn douleur,
- và một sưng miệng bouche
và cổ họng gorge.
Trong trường hợp nghiêm
trọng :
- giọng nói parole
trở nên không thể hiểu được inintelligible.
Trong lịch sử, những cây này được
sử dụng như một phương tiện tra tấn torture.
▪ Những thú vật nuôi cũng bị ngộ
độc khi nhai những cây này.
Những hiệu quả gần như ngay lập tức,
để nói là trước khi các bộ phận của cây có thể được nuốt vào.
▪ Những chất lỏng từ cây này cũng
có thể gây ra :
- viêm inflammation,
- và viêm da dermatite của sự tiếp xúc ở một số người
(Arditti và Rodriguez 1982, Lampe and McCann 1985).
▪ Mrvos và al. (1990) đã
thành lập trong nhiều trường hợp, khi những người vào tiếp xúc với những lá cây
Môn trường sanh Dieffenbachia seguine nghiền nát của giống Dieffenbachia, những triệu chứng xuất
hiện ít nhất trong vòng 5 phút và và thời gian ngắn và ít nghiêm trọng.
Những
nhà nghiên cứu đã kết luận rằng những sự lo ngại liên quan đến những biến chứng
do nuốt phải có thể đã được phóng đại.
● Thông tin trên sự ngộ độc intoxication
:
Sự nhai những cây thuộc giống Dieffenbachia lập tức gây ra :
- một cơn đau nhức douleur,
- và một kích ứng của môi lèvres, lưỡi langue và
miệng bouche,
cũng
như :
- sưng phù enflure
oedémateuse của những niêm mạc miệng muqueuse
buccale.
- những bóng nước cũng có thể xuất hiện .
- khả năng phát biểu thường giảm hoặc mất đi, và tình trạng
có thể kéo dài trong nhiều ngày.
Sự đau
nhức douleur và kích ứng irritaion cũng có thể kéo dài một thời
gian nhất định, và phù thủng œdème có
thể để lại một hoại tử nécrose ( sự
biến đổi của mô gây ra bởi cái chết của tế bào ) bên ngoài.
Người ta
thường quan sát :
- sự bài tiết nước bọt quá nhiều salivation excessive.
▪ Sự
chữa trị đang có được như :
- cho uống của những dung dịch lạnh,
- việc sử dụng với thuốc giảm đau analgésiques,
có thể là mong muốn (Arditti và Rodriguez 1982, Lampe và
McCann 1985).
▪ Những
thân cắt xén, đặc biệt nguy hiểm cho những công nhân làm việc trong những vườn
ươm có nguy cơ nhân của những dịch trong thực vật này dính vào trong mắt.
Sau đó
có thể gây ra :
- viêm inflammation,
đi kèm theo :
- một đau nhức dữ dội douleur
vive,
- và cực kỳ sưng enflure
extrême,
- và mắt có thể chảy nước.
Tầm
nhìn cũng có thể :
- bị mờ đi embrouillée
(Arditti và Rogriguez 1982).
► Độc tính Toxicité :
Trung
bình. Độc tính của cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine là do hàm
lượng bởi :
- oxalate de calcium.
( Trên
lý thuyết hiện diện thành phần hợp chất khác, như :
- những phân hóa tố phân hủy chất đạm protéine, làm dung hòa sự sản xuất chất histamine )
Nhựa
của cây là chất kích ứng, lý do của sự hiện diện của những thành phần hợp chất
xuất hiện dưới dạng những :
- tinh thể cristaux,
làm tổn thương những mô tế bào của da bởi sự tiếp xúc, khi bị bắn của những
thành phần hợp chất này.
Tinh
thể oxalate de calcium cũng có tác
dụng làm :
- ói mữa vomitif,
- những đặc tính kích ứng irritantes,
- và viêm inflammatoires
và với
calcium Ca, là một trong những lý do chánh để chúng sản xuất ra :
- sạn thận calculs
rénaux.
Oxalates
de calcium và magnésium là 2 thành phần chánh của thực vật có độc vénéneuses.
▪ Tương
tự, nuốt Môn trường sanh Dieffenbachia seguine này vào, gây ra :
- kích ứng irritation,
- và viêm inflammation
những niêm mạc dạ dày muqueuses
gastriques
và có
thể làm tổn thương :
- thận reins,
- những động mạch artères,
- hoặc dạ dày estomac
của những ai ăn nó.
► Những triệu chứng symptômes:
▪ Môn trường sanh Dieffenbachia seguine có thể gây ra:
- một viêm da trong da dermatite
de la peau,
với :
- nổi đỏ rougeurs,
- ngứa démangeaisons,
- hay một cảm giác nóng cháy như đau rát sensation de brûlure.
Những
triệu chứng nghiêm trọng nhất có thể xuất hiện như :
- bóng khí vessies,
- hay những loét ulcères.
▪ Khi
nước ép hay nhựa cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine
dính vào trong mắt, gây ra :
- ngứa kích ứng irritation,
- viêm inflammation,
- và cháy phỏng kết mạc conjonctive,
- chảy nước mắt nhiều larmoiement,
- và co thắt mí mắt spasmes
des paupières.
- và tạm thời thoáng qua mất thị lực vision perdue.
▪ Khi nước ép cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine được uống vào, có thể gây ra :
- ói mữa vomissements,
- hoặc tiêu chảy diarrhée
và thậm
chí :
- một viêm nghiêm trọng của ống tiêu hóa inflammations du tube digestif,
đặc
biệt trong :
- miệng, cổ họng và ở những môi.
▪ Một lượng
lớn ăn vào của cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine
có thể kết thúc bởi gây ra :
- sự khó thở difficulté
à respirer, điều này không phải là rất thường xuyên .
▪ Những
tai nạn thường phổ biến nhất ở những trẻ em nhai những lá Môn trường sanh Dieffenbachia seguine, gây ra một sự kích ứng nhanh chóng irritation rapide với :
- viêm những niêm mạc inflammation
des muqueuses,
- và sự bài tiết nước bọt nhiều grande salivation.
▪ Hành
động của những độc tố của cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine này thường được điều hòa bởi :
- sự khạc nhổ nước bọt, điều này ngăn chận cho những bệnh
nhân tiếp tục nhai.
▪ Mặc
dầu đã có những ghi chép của những trường hợp nghiêm trọng hơn, thường được dẫn
đến :
- những viêm inflammation
nơi viêm rất đau đớn très douloureuses
thường
không ảnh hưởng đến :
- hệ thống tuần hoàn système
circulatoire,
- hoặc những đường hô hấp voies respiratoires.
▪ Trong
số những triệu chứng thường xuyên xảy ra nhất, người ta đã tìm thấy :
- nuốt khó khăn difficulté
à avaler,
- sự bài tiết nước bọt salivation,
- mất tính cảm giác sensibilité
với cảm giác ngứa rang trong lưỡi,
- ngứa démangeaisons,
- hoặc loét trong miệng ulcérations
dans la bouche.
▪ Cây Môn
trường sanh Dieffenbachia
seguine là một cây ăn độc hại toxique
cho những gia cầm. Đã được ghi chép nhiều trường hợp ngộ độc với một kết quả tử
vong cho :
- những chó, mèo, thỏ, và vịt, những con vật nào ăn nó.
Những
triệu chứng giống như những triệu chứng
gây ra trên con người.
► Hiệu quả effet :
Khi mà
tiêu thụ nuốt bộ phận của cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine, nó hành động :
- nóng cháy brûler,
- hình thành bóng nước trong
miệng,
- sưng phòng của những
niêm mạc, những môi và lưỡi.
- gia tăng sự bài tiết
nước bọt salivation,
- ói mữa vomissements,
- và tiêu chảy diarrhée.
▪ Sưng
phồng miệng có thể dẫn đến :
- những vấn đề lời nói élocution,
và thậm chí bị :
- ngạt thở asphyxie.
▪ Chẫn
đoán tại chỗ Cliniquement, người ta
nhận ra hoại tử nécrose, bởi sự cháy
của phỏng chất hóa học nghiêm trọng cho :
- miệng bouche,
- thực quản œsophage,
- và dạ dày estomac,
cũng như :
- chậm nhịp tim bradycardie,
- sự co giật convulsions,
- rối loạn ý thức conscience,
- tê liệt paralysie,
- rối loạn nhịp tim troubles
du rythme,
- và rối loạn hô hấp troubles
respiratoires.
▪ Da và
niêm mạc bị tác dụng kích ứng có thể gây ra khó chịu trong :
- ngôn ngử hằng ngày.
▪ Trong
trường hợp, nước ép cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine được dính vào
mắt, tiếp theo sau bởi :
- một sự gia tăng của sự bài tiết nước mắt sécrétion lacrymale,
- loạn
trương lực cơ mí mắt dystonie de la paupière,
- và viêm kết mạc nghiêm trọng inflammation sévère de la conjonctive.
▪ Cơ
chế của sự chấn thương với cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine có thể giải
thích tốt với :
- vết rắn cắn morsures
de serpents.
Dưới đây
một sự kết hợp của một chấn thương cơ học thông qua, người ta gọi là :
- những « tế bào bắn
", Schießzellen tiếng Đức.
mang
đến những chất “ thuốc hóa học ” vào trong phần cơ thể ảnh hưởng với bộ phận
khi tiếp xúc với cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine.
Bởi
những kim aiguilles tinh thể dạng cái
máng, ở đầu cuối cùng là oxalate de calcium được đưa vào xuyên qua da peau. Những kim này có một chiều dài tối
đa là 0,25 mm.
Do sự
khởi đầu quá nhanh chóng của hành động của độc chất của Môn trường sanh Dieffenbachia seguine, hiếm khi thấy nói đến sự ngộ độc rất nghiêm trọng.
► Chữa trị :
▪ Rửa
miệng với nhiều nước để loại bỏ những miếng nhỏ của bộ phận của cây Môn trường
sanh Dieffenbachia
seguine có thể còn trong miệng sót lại.
▪ Làm
mềm để :
- làm dịu những kích ứng irritation,
- và xoa dịu những màng membranes.
▪ Những
sự chăm sóc thuốc ngay lập tức với :
- những thuốc chống dị
ứng antihistaminiques,
- và giảm đau analgésiques
là cần thiết.
► Biện pháp :
▪ Khi
mà đã nuốt vào những bô phận của cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine, phải xử lý ngay tức khắc :
- một thuốc phun xịt corticoïde
được chỉ định.
Dùng
chữa tri bằng thuốc than hoạt tính charbon
médicinal là :
- một trong những
biện pháp đầu tiên.
để làm loãng
những thành phần chất hoạt động, phải dùng thật nhiều chất lỏng .
▪ Khi mà
bị tổn thương mắt, ở trường hợp này rửa với nước thật nhiều được thực hiện là
cần thiết.
Những
vết thương mắt thường được chữa lành sau 3 đến 4 tuần, từ khi mới chữa trị.
▪ Vết
thương ở da phải được bao phủ bởi phương cách thích hợp của phỏng cháy.
▪ Giảm
đau ở người bệnh thường chỉ có hiệu quả bởi sử dụng :
- loại chất thuốc phiện opioïdes.
Quá
trình ngộ độc với cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine, đầu thiên, luôn luôn rất nghiêm trọng.
Sự chữa
trị bắt đầu nên được theo đuổi với trung tâm ngộ độc centre toxicologique.
- Sự kiểm soát và chữa trị phỏng da brûlures dermiques.
- chức năng thận phải theo dỏi thường xuyên.
Ứng dụng :
▪ Dùng như một chất độc tẫm vào đầu mũi tên :
Những
nước ép của cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine
được sử dụng bởi dân bản địa amazoniens, là một phần của giai đoạn chuẩn bị,
dùng để tẫm độc đầu những mũi tên.
▪ Như một
cây trong vườn :
- Cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine là một cây cảnh được sử
dụng cơ bản để trưng bày trong nhà.
- Hiệu quả chất độc khác nhau ở mỗi
loài. Hàm lượng hoạt chất cao nhất được biết ở loài Dieffenbachia picta và Dieffenbachia seguine.
▪ Là một cây cảnh thói quen trong
nhà, nó được đề nghị nên khôn ngoan trong những thao tác ( tiện nghi mang những
bao tay khi cắt những lá ) và rất thực tế mang những cây Môn trường sanh Dieffenbachia seguine này ngoài tầm tay của
trẻ em để tránh những tai nan có thể có cho đứa nhỏ vô ý ăn phải hoặc nhàu nát
lá
▪ Những gia đình có con nhỏ không
nên giữ những cây trồng này trong nhà. Với tất cả cẩn thận khi lau sạch những
bụi trên lá, bằng cách này dễ bị những tinh thể hình kim oxalade de calcium
văng ra, bắn vào mắt.
Nguyễn thanh Vân
